Çanakkale Savaşı Tarihi
Çanakkale Savaşı Tarihi
Çanakkale Savaşı, 1915-1916 yılları arasında, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri (Birleşik Krallık, Fransa ve diğer müttefikleri) arasında gerçekleşen büyük bir askeri çatışmadır. Çanakkale, Türk tarihinde önemli bir dönüm noktası oluşturmuş, Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin ve ulusal kimliğinin pekişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca, bu zafer, Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı önemli bir askeri başarıdır.
Çanakkale Savaşı'nın Arka Planı
Birinci Dünya Savaşı, 1914 yılında başlamış ve hızla dünya çapında genişlemiştir. Osmanlı İmparatorluğu ise savaşın başında, İttifak Devletleri (Almanya, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı İmparatorluğu) safında yer almıştı. İtilaf Devletleri ise karşı cephede mücadele ediyordu. Çanakkale, Osmanlı İmparatorluğu'nun Batı cephesinde stratejik olarak önemli bir yer teşkil etmekteydi. Hem Boğazlar'ın kontrolü hem de İstanbul'un savunulması açısından hayati bir öneme sahipti.
İtilaf Devletleri, Osmanlı İmparatorluğu'nu savaş dışı bırakmayı ve Rusya’ya yardım gönderebilmek için Çanakkale Boğazı’nı ele geçirmek istiyordu. Bu amaçla, deniz yoluyla Çanakkale’yi geçmeyi ve İstanbul'u fethederek Osmanlı İmparatorluğu'nun başkentini almak istiyorlardı. Bunun yanında, savaşın erken bir aşamasında Rusya’ya yardım gönderebilmek amacıyla Boğazlar’ın açılmasının da hedeflendiği bilinmektedir.
Çanakkale Savaşı’nın Başlangıcı ve Deniz Savaşı (1915)
Çanakkale Boğazı’na yönelik ilk hamle, 1915 yılı Şubat ayında İtilaf Devletleri tarafından başlatıldı. Birleşik Krallık ve Fransa donanmaları, Çanakkale Boğazı’nı geçip İstanbul’a ulaşmak amacıyla büyük bir deniz harekâtı başlattılar. Ancak Osmanlı İmparatorluğu, boğazın savunmasını büyük bir direnişle karşıladı.
İtilaf donanması, 19 Şubat 1915’te Boğaz’ın girişi olan Narrows’a doğru ilerlemeye başladı. Ancak Osmanlı'nın kıyı savunması ve mayınlar, donanmayı engelledi. 18 Mart 1915'te, en büyük deniz çatışması yaşandı ve İtilaf donanması büyük kayıplar verdi. Fransız ve İngiliz gemileri, Osmanlı’nın döşediği mayınlara çarptı ve büyük hasar gördü. Bu başarısızlık, İtilaf Devletleri'nin deniz yoluyla Çanakkale'yi geçme planlarının son bulmasına yol açtı.
Kara Savaşı ve Ana Harekât (Nisan 1915)
Deniz harekâtının başarısız olmasının ardından, İtilaf Devletleri kara harekâtına yöneldiler. Bu harekât, Çanakkale'nin kuzeyinde, Gallipoli Yarımadası'na çıkarma yapılarak başlatıldı. 25 Nisan 1915’te, Anzak Kuvvetleri (Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerinden oluşan birlikler) ve Britanya birlikleri, Gallipoli Yarımadası'na çıkarma yaptı. Bu çıkarma, çok zorlu doğa koşulları ve Osmanlı direnişi ile karşı karşıya kaldı.
Osmanlı İmparatorluğu, Çanakkale Boğazı'na giden kara yolunu savunmak için, Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde büyük bir direniş sergiledi. En belirgin başarısı, 25 Nisan 1915’te Anafartalar'da sergilediği üstün strateji ve liderlik becerisiyle gösterilmiştir. Mustafa Kemal’in 27 Nisan'da “Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum!” diyerek askerlerini cesaretlendirmesi, savaşın seyrini değiştiren bir dönüm noktası oldu.
Savaşın Seyri ve Sonuçları
Çanakkale Savaşı, kara ve deniz savaşlarının birleşiminden oluşan uzun ve kanlı bir çatışmaya dönüştü. İtilaf Devletleri, Gallipoli Yarımadası'nda Osmanlı kuvvetlerine karşı ilerlemeye çalıştı ancak her defasında başarısız oldular. Osmanlı, hem askerî taktikler hem de coğrafi avantajlar sayesinde üstün bir savunma gerçekleştirdi. Türk askerlerinin üstün direnişi, bir yandan da moral kaybı yaşayan İtilaf kuvvetleri için ağır bir darbe oldu.
Savaş boyunca, I. Dünya Savaşı'ndaki diğer cephelerden çok daha fazla kayıp verildi. İtilaf Devletleri, askeri ve moral olarak büyük kayıplar verdi. Gallipoli Yarımadası’nda yaklaşık 250.000 asker öldü ya da yaralandı. Osmanlı İmparatorluğu ise, bu savaşta yaklaşık 200.000 kayıp verdi.
Çanakkale Savaşı, 9 Ocak 1916'da sona erdi. İtilaf Devletleri, savaşın sonunda başarılı olamayarak geri çekilmek zorunda kaldılar ve Osmanlı topraklarında egemenlik kurma hedeflerinden vazgeçmek zorunda kaldılar.
Çanakkale Savaşı’nın Türk Tarihindeki Yeri
Çanakkale Savaşı, yalnızca bir askeri zafer olmanın ötesinde, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesi ve ulusal kimliğinin pekişmesinde kritik bir rol oynamıştır. Savaşın sonunda kazandığı zafer, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde önemli bir moral kaynağı olmuş, aynı zamanda Türk milletinin yeniden dirilişi için bir sembol haline gelmiştir.
Mustafa Kemal Paşa’nın ön plana çıkması, ilerleyen yıllarda onun Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu olmasına giden yolu açtı. Çanakkale'deki direniş, Türk halkının vatan sevgisini ve özgürlük mücadelesini simgeler.
Sonuç
Çanakkale Savaşı, 20. yüzyılın en önemli askeri çatışmalarından biri olarak Türk milletinin tarihine altın harflerle yazılmış bir destandır. Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde, İtilaf Devletleri’nin büyük bir askeri güce karşı kazandığı zafer, sadece askeri bir başarı değil, aynı zamanda bir ulusun özgürlüğü için verdiği mücadeleye dair simgesel bir anlam taşır. Türk milletinin direnişi ve Mustafa Kemal Paşa’nın liderliği, Çanakkale’de zafer kazanılmasında kritik bir rol oynamıştır. Bu zafer, Cumhuriyet’in temellerini atarken, Türk milletinin bağımsızlık yolundaki kararlılığını ve iradesini ortaya koymuştur. Çanakkale, Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olarak, her yıl anılarak milli bilincin pekişmesine katkıda bulunur.