Eşya Kavramı
Eşya kavramı genel anlamda eşya, üzerinde hakimiyet kurabileceğimiz, somut ve maddi olan her şeydir. Yani bir ev, araba, telefon, kitap gibi dokunabileceğimiz, görebileceğimiz ve sahip olabileceğimiz her şey eşya olarak kabul edilir. Bir şeyin eşya olarak nitelendirilmesi için bir yer kaplaması yani maddi bir varlığının bulunması gerekir.
Eşyanın duyu organları tarafından anlaşılabilen, fiziki bir yer kaplayan, üç boyutlu bir cisim olması gerekir. Bir şeyin eşya olabilmesi için katı, sıvı veya gaz olması arasında herhangi bir fark yoktur. Mesela bir basınç uygulanarak sıkıştırılmış gazlar da eşya sayılır. Örneğin parfüm.
Bir varlığın eşya sayılabilmesi için üzerinde fiili egemenlik kurmaya elverişli olması gerekir. Üzerinde insan egemenliği kurulamayan varlıklar hukuken eşya sayılmaz. Örneğin okyanuslar, hava gibi. Ancak bunlar, üzerinde egemenlik kurulacak şekilde sınırlanabilirse bu takdirde eşya niteliğini kazanırlar. Örneğin deniz suyunu bir kaba ya da oksijeni bir tüpe koyarsak eşya sayılırlar. Buna karşılık üzerlerinde henüz egemenlik kurulmasa bile denizdeki balıklar, ormandaki mantarlar ya da kırdaki çiçekler, egemenlik kurmaya elverişli oldukları için eşya sayılır.
Maddi varlığı olmayan şeyler ayni hak konusu olamaz ve hukuken eşya sayılmaz. Ancak bu kuralın bazı istisnaları vardır. Örneğin elektriğin maddi bir varlığı yoktur ancak bazı doğal güçlerin taşınırın mülkiyetinin (TMK m. 762); Bağımsız ve sürekli hakların ise taşınmaz mülkiyetinin konusu olabileceği öngörülmüştür (TMK m. 704, 998).
Hukuki anlamda eşya ise; hukukta eşya kavramı biraz daha geniştir ve sadece maddi şeyleri değil, aynı zamanda bazı soyut hakları da kapsar. Örneğin, bir alacak hakkı, bir patent veya bir marka da hukuki anlamda eşya olarak kabul edilebilir.
Eşya, bağımsız nesne olarak maddi bir varlıktır. Mülkiyet hakkı eşya üzerinde en geniş ve sınırsız ayni haktır. Sınırlı ayni haklar ise irtifak hakkı, rehin hakkı, taşınmaz yükünden doğan hak'tır. Kişisel irtifaklar, intifa hakkı, üst hakkı ve oturma hakkıdır. Diğer ayni haklar rehin hakkı borçlu veya üçüncü kişilerin malları üzerindeki haklardır ve taşınmaz/taşınır olarak ikiye ayrılmaktadır. İpotek, taşınmaz rehnine girer.
Eşya üzerindeki haklar zilyetlik ve tapu sicilli kavramlarıyla açıklanır. Zilyetlik, kişinin eşya üzerindeki zilyet olma iradesine bağlı eylemsel egemenliğidir. Tapu kütüğü, eşya(taşınmaz) üzerindeki ayni hak (tescil, şerh gibi kayda bağlanan) ilişkilerini gösteren resmi bir kütüktür. Kadastro denilen ölçme sistemiyle, taşınmazlar bu kütüğe kaydedilir.
Her taşınmazın (parsel) kütükte bir sayfası bulunur. İşlemler bu sayfada işlenir, tescil edilir. Satış, devir, ipotek işlemlerini Tapu Müdürü yürütür ve sayfada gösterir. Arazi parçaları ya parsel olarak, yahut kat mülkiyeti olarak sicilde işlenir. Taşınırlar için kural olarak herhangi bir kütük bulunmamaktadır. Ancak bazı istisnai hallerde sicil kütüklerinin bulunduğu söylenebilir Örneğin Gemiler Medeni Hukuk anlamında taşınırlardır ve bunlara ilişkin özel bir sicil tutulmaktadır.
