Gizli Soruşturma Şartları
Gizli Soruşturmacı Nedir? (CMK 139)
Gizli soruşturmacı; örgütlü suçlar, silah kaçakçılığı, uyuşturucu madde ticareti vb. suçlara ilişkin yapılan soruşturmada kimliği gizlenerek gerektiğinde örgüt içine sızmak, gözetlemek, izlemek, örgüte ilişkin her türlü araştırmada bulunmak ve örgütün işlediği suçlarla ilgili iz, eser, emare ve delilleri toplamak ve muhafaza altına almakla görevlendirilen kamu görevlisidir.
Gizli soruşturmacının kolluk görevlisi (polis, jandarma vs.) olması şart değildir. Herhangi bir kamu görevlisi de gizli soruşturmacı olarak görevlendirilebilir.
Gizli soruşturmacı, 5271 sayılı CMK’nın 139. maddesi hükümleri çerçevesinde görevlendirilmektedir.
Gizli Soruşturmacı Görevlendirilmesinin Şartları
Gizli soruşturmacı sadece soruşturma aşamasında görevlendirilebilir. Kovuşturma aşamasında hakim veya mahkeme gizli soruşturmacı görevlendiremez. Gizli soruşturmacı işlenmekte olan suç ile ilgili görevlendirilir. MİT, Jandarma veya polisin kolluğun önleyici mahiyetteki tedbirleri kapsamında gizli soruşturmacı kullanma yetkisi yoktur. Gizli soruşturmacı görevlendirilebilmesi için suç şüphesinin mevcut olması gerekir. Örneğin, somut bir suç şüphesi olmadığı halde suç işlenme ihtimaline binaen kalabalık caddelerde gizli soruşturmacı görevlendirilemez.
Gizli soruşturmacı görevlendirilebilmesi için şu şartların bir arada gerçekleşmesi gerekir:
1. Suç Şartı: İşlenmekte olan her suç için gizli soruşturmacı koruma tedbirine başvurulamaz. Gizli soruşturmacı tedbirine şu suçlarla ilgili başvurulabilir:
- Örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenip işlenmediğine bakılmaksızın uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK m.188)
- Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (iki, yedi ve sekizinci fıkralar hariç, TCK m.220),
- Silahlı örgüt (TCK m.314) veya bu örgütlere silah sağlama (TCK m.315).
- Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları.
2. Kuvvetli Şüphe Sebebi Bulunması Şartı: Yukarıda açıklanan suçların işlendiğine dair somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebepleri bulunmadan gizli soruşturmacı görevlendirilmesi tedbirine başvurulamaz.
3. Başka Yollardan Delil Elde Etme İmkanının Bulunmaması Şartı: Gizli soruşturmacı tedbiri tali nitelikte bir tedbirdir. Soruşturmayı yapan makamın başka yollardan delil elde etmesi mümkünse, gizli soruşturmacı görevlendirilmesi tedbirine başvurulamaz. Örneğin, arama kararı uygulanarak delil elde edilmesi mümkün ise gizli soruşturmacı görevlendirilemez.
4. Görevlendirme Kararı Şartı: Gizli soruşturmacı ancak hakim kararıyla görevlendirilebilir. Savcılığın gizli soruşturmacı görevlendirme yetkisi yoktur. Sadece soruşturma aşamasında başvurulabilecek olan gizli soruşturmacı tedbirine sulh ceza hakimliği tarafından karar verilebilir.
Gizli soruşturmacı kamu görevlileri arasından seçilebilir. Ancak, görevlendirme kararında usulsüzlük bulunması veya görevlendirme kararının olmaması halinde dahi adli kolluk görevlisi olan gizli soruşturmacılar CMK m.160 vd. hükümleri gereği delil toplayabileceğinden tanık olarak dinlenebilirler.