Hükümet sistemleri
HÜKÜMET SİSTEMLERİ
Hükümet sistemleri kuvvetler ayrılığı ve kuvvetler birliğine göre sınıflandırılır. Yasama ve yürütme kuvvetleri arasındaki ilişki yargı kuvveti kural olarak hükümet sistemlerinin dışında bırakılır. Çünkü yargı her sistemde yasama ve yürütme kuvvetlerinden ayrı olarak tarafsız ve bağımsız kabul edilir. Kuvvetler birliği ilkesine göre bir yönetim birimi diğerlerinden üstündür ve diğer birimler bu birime hizmet ederler. Kuvvetler ayrılığı ilkesine göre ise her birim büyük oranda tam anlamıyla da olmasa bile bağımsızdır. Hükümet sistemi, bir devletin yönetim şeklini, hükümetin nasıl organize olduğunu, iktidarın nasıl elde edildiğini, nasıl kullanıldığı ve devletin işleyişinin nasıl düzenlendiğini anlatan bir kavramdır. Birbirinden farklı hükümet sistemleri vardır.
HÜKÜMET SİSTEMLERİ
1- Kuvvetler Birliği Sistemleri
a- Yürütmede Organında Birleşme
- Mutlak Monarşi
- Diktatörlük
b- Yasamada Organında Birleşme
- Meclis Hükümeti Sistemi
2- Kuvvetler Ayrılığı Sistemleri
a- Sert K.A.S. → Başkanlık Sistemi
→ Yarı Başkanlık Sistemi
b- Yumuşak K.A.S. → Parlamenter Sistem
1- KUVVETLER BİRLİĞİ SİSTEMLERİ
a- Yürütme Organında Birleşme: yürütme organı hem kanunları yürütmekte hem de yürüttüğü kanunları kendisi koymaktadır. Bu tür birleşme 2 şekilde olur: Bunlar Mutlak Monarşi ve Diktatörlüktür.
→ Mutlak Monarşi: yasama ve yürütme kuvvetlerinin hükümdarda toplandığı hükümet sistemidir. Bu sistemde hükümdar, hem kanun koyar, hem kanunları uygular hem de ortaya çıkan uyuşmazlıkları çözer.
→ Diktatörlük: yasama, yürütme ve hatta yargının tek bir kişi veya küçük bir grup tarafından yönetildiği, halkın özgürlüklerinin son derece kısıtlı olduğu sistemdir. Diktatörlükler, totaliter, otoriter ve askeri diktatörlük olmak üzere farklı biçimlere ayrılabilir. Bu tür yönetim biçimleri genellikle demokratik değerlerle çelişir ve bireysel özgürlükleri ciddi şekilde kısıtlar.
b- Yasama Organında Birleşme: yasama organı hem kanun yapar hem de yaptığı kanunları uygular. Bu tür birleşme Meclis Hükümeti Sistemi şeklinde olur.
→ Meclis, yürütme işi için kendi içinde bir komite ve heyet seçer. Heyet ‘icra vekilidir. Meclis Hükümeti Sisteminde devlet başkanı ve başbakanlık yoktur. İcra vekilleri meclis içinden ve meclis tarafından tek tek seçilir. İcra heyetinin meclis karşısında kullanabileceği hiçbir hukuki araç yoktur.
2- KUVVETLER AYRILIĞI SİSTEMLERİ
A- Sert Kuvvetler Ayrılığı
→ Başkanlık Sistemi: yasama ve yürütme kuvvetleri mutlak şekilde ayrılmıştır. Birbirlerinden bağımsızlardır. Bu organlar ayrı ayrı seçilir ve birbirlerinin varlıklarına son veremezler.
Asli Özellikleri:
1- Yürütme organı tek kişiliktir.
2- Başkan halk tarafından seçilir.
3- Başkan yasamanın güvenine dayanmaz.
Tali Özellikleri:
1- Başkan yasama organını feshedemez.
2- Aynı kişi hem yasamada hem yürütmede görev alamaz.
3- Başkan yasama organının çalışmasına katılamaz.
→ Yarı Başkanlık Sistemi: Cumhurbaşkanının halk tarafından seçildiği bir parlamenter sistem olarak tanımlanabilir. Yarı Başkanlık Sisteminde yürütme organı iki başlı olma özelliğine sahiptir. Bir tarafta devlet başkanı, diğer tarafta bakanlar kurulu bulunur.
*İki başlı yürütme
*Seçim usulü
*Yasamanın güveni
B- Yumuşak Kuvvetler Ayrılığı
– Parlamenter Sistem: yasama ve yürütmenin yumuşak bir şekilde ayrıldığı sistemdir. Bu organlar birbirlerinden tam olarak bağımsız değildir. Karşılıklı olarak birbirlerinin hukuki varlığına son verebilirler, buna parlamenter sistem denir. Buna karşın parlamenter sistemin yasama ve yürütme arasında sürekli bir iş birliğini gerekli kıldığı ve bu nedenle sadece başkanlık sisteminin net bir şekilde kuvvetler ayrılığına dayandığı da ileri sürülmektedir.