İcra Hukuku
İcra Hukuku, borçlunun bir borcunu alacaklıya ödemediği durumlarda, devletin zorlayıcı gücüyle alacağın tahsil edilmesini veya bir hakkın yerine getirilmesini sağlayan hukuk dalıdır. Türk hukuk sistemi içinde, İcra ve İflas Kanunu (İİK) ile düzenlenmiştir.
İcra Hukukunun Kapsamı
İcra hukuku, özel hukuk alanında doğan borçların zorla yerine getirilmesini sağlayan kuralları kapsar. Temel olarak iki tür işlemi düzenler:
- Cebri İcra (Zorla yerine getirme)
- Borçlu borcunu ödemezse, devletin yetkili organları (icra daireleri) tarafından borcun zorla tahsili gerçekleştirilir.
- Haciz ve Satış İşlemleri
- Borçlunun malvarlığına el konularak (haciz) ve bu mallar satılarak alacaklının alacağı tahsil edilir.
İcra Hukukunun İşleyiş Süreci
İcra Takibinin Başlatılması
- Alacaklı, borcunu tahsil edebilmek için icra dairesine başvurur ve icra takibi başlatır.
- İcra takibi, borcun türüne göre farklı yöntemlerle başlatılır:
- İlamsız takip
- İlâmlı takip
- Kambiyo senetlerine özgü takip
Takip Talebi ve Ödeme Emri
- Alacaklı, icra müdürlüğüne başvurarak takip talebinde bulunur.
- İcra müdürlüğü, borçluya bir ödeme emri gönderir.
- Borçlu ödeme yaparsa takip sona erer.
- Borçlu, belirli bir süre içinde borcuna itiraz edebilir.
İtiraz ve İtirazın Kaldırılması
- Borçlu, borcunun olmadığını veya icra takibinde bir usulsüzlük olduğunu düşünüyorsa itiraz edebilir.
- Alacaklı, borçlunun itirazını kaldırmak için mahkemeye başvurabilir.
Haciz Aşaması
- Borçlu, borcunu ödemez veya itirazı reddedilirse, alacaklı borçlunun malvarlığına haciz koydurabilir.
- Haciz, borçlunun maaşı, banka hesapları veya taşınır/taşınmaz malları üzerinde uygulanabilir.
Satış ve Tahsilat
- Haczedilen mallar, açık artırma yoluyla satılır.
- Elde edilen gelirle alacaklıya ödeme yapılır.
İcra Türleri
İlamsız İcra
- Bir mahkeme kararına dayanmayan takip türüdür.
- Örneğin: Kira alacakları, kredi borçları.
İlâmlı İcra
- Bir mahkeme kararına veya bir ilâma dayanır.
- Örneğin: Nafaka alacakları, mahkemece hükmedilmiş tazminatlar.
Kambiyo Senetlerine Özgü İcra
- Çek, bono veya poliçe gibi belgelerden doğan alacaklar için özel bir icra türüdür.
Haczedilemeyen Mallar ve Haklar
Her mal ve hak haczedilemez. Kanunda bazı mallar istisna olarak haczedilemez:
- Borçlunun ve ailesinin geçimini sağlayan eşyalar.
- Maaş ve ücretlerin bir kısmı.
- Çiftçilerin tarım araçları ve hayvanlarının belirli bir kısmı.
İcra Hukukunda Görevli Makamlar
İcra Daireleri
- İcra takibinin yürütülmesinden sorumlu birimlerdir.
İcra Mahkemeleri
- İcra takibi sırasında çıkan hukuki uyuşmazlıkları çözer.
İstinaf ve Temyiz Mercileri
- İcra mahkemesi kararlarına karşı itiraz için başvurulan üst mahkemelerdir.
Alacaklı ve Borçlunun Hakları
Alacaklının Hakları:
- Borçlunun malvarlığı üzerinde haciz koydurabilir.
- Hacizli malların satışını isteyebilir.
Borçlunun Hakları:
- Ödeme emrine itiraz etme hakkı vardır.
- Haciz sırasında kişisel eşyalarını koruyabilir.
- Haczin kaldırılması için mahkemeye başvurabilir.
İcra hukuku, borçlu ile alacaklı arasında denge kurmayı amaçlayan, düzenli bir hukuk sisteminin işlemesi için kritik bir alanıdır. Bu süreçler hukuk ve prosedürlere bağlı olduğu için tarafların haklarını iyi bilmesi önemlidir.
