Niksar
Niksar, Tokat İlinin bir İlçesi ve bu ilçenin merkezi olan bir yerleşim yeridir. 1891 yılından itibaren belediye teşkilatına sahiptir. Rakımı ortalama 350 metre olup kuzeyinde Canik Dağları güneyinde Dönek Dağı ve bu iki dağın arasında ise Niksar Ovası yer almaktadır. Canik Dağları Karadeniz’e paralel uzanan platolarla kaplıdır. Bu platolardan Çamiçi yaylası sadece Niksar’ın değil Tokat’ın da en önemli yaylalarındandır.
Akarsular bakımından oldukça zengin olan Niksar topraklarını Kelkit Çayı ve bu çayın irili ufaklı kolları sular. Kelkit Çayı’nın suladığı ve taşıdığı alüvyonlarla bereketine bereket kattığı Niksar Ovası, Karadeniz Bölgesi’nin en önemli ovalarından birisidir.
Pers İmparatorluğu’nun sona ermesiyle kurulan Patnus Krallığı döneminde Caberia adıyla anılan Niksar, sayfiye alanlarına pek çok tapınak, saray ve yerleşim birimi inşa edilmiştir. MÖ 72 yıllarında Romalılar'la Pontuslular arasında cereyan eden Mithridatis Savaşları'nın üçüncüsü Niksar’da yapıldı ve şehir Romalılar'ın hakimiyetine geçti.
Romalılar, şehre Neocaesarea adını verdi ve Neocaesarea ismi, zaman içinde Niksar'a dönüşmüş. Ayrıca Niksar, Romalılar döneminde ayrıca Diospolis, Sebaste isimleriyle anılmıştır. Roma İmparatorluğu'nun MS 395 yılında ikiye bölünmesiyle Niksar, Bizans egemenliğine girdi. 11'inci yüzyılda Türkler'in Anadolu’ya yaptıkları akınlarda 1067 yılında Alp Arslan’ın komutanlarından Afşin Bey tarafından fethedildi, ancak 1068 yılında tekrar Bizans’ın eline geçti. Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında ise Artuk Bey tarafından fethedilen Niksar, 1073'te tekrar elden çıktı.
Niksar’ın asıl fatihi Danışmendli Devleti’nin kurucusu olan Gümüştekin Melik Ahmed Gazi oldu. Danişment Gazi, fetihten sonra Niksar’ı sahil Rumlarına karşı mücadelede kendisine hem bir üs hem de bu devletin başkenti olarak seçmiştir. Bu dönemde Niksar ilim ve kültür merkezi haline gelmiştir.
1175’te II. Kılıçaslan zamanında Selçuklu topraklarına katılan Niksar, Moğol istilası ile 1341’de önce Eretna Devleti’nin daha sonra da Tacettin Oğulları Beyliği’nin hâkimiyetine girmiş ve bu beyliğin merkezi olmuştur.
1387 yılında Niksar’ı ele geçiren Kadı Burhaneddin’in bir savaşta öldürülmesi üzerine bölge halkı Yıldırım Bayezid ’tan yardım istemiş ve Yıldırım Beyazıt’ın oğul Süleyman Çelebi 1398’de Niksar’ı Osmanlı topraklarına katmıştır.
Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon Seferi, Yavuz ve Kanuni’nin doğu seferleri sırasında uğradıkları Niksar, Osmanlıların son yıllarında Tokat sancağına bağlı bir kaza olarak varlığını sürdürdü. Tarihî eserleri;
- Niksar Ulu Camii
- Taş mektep
- Talazdan Köprüsü
- Yağıbasan Medresesi
- Melikgazi Türbesi
- Kırksızlar Türbesi Akyapı Kümbeti
- Kulak Tekkesi
- Niksar Kalesi
- Çıkrıkçı Baba Türbesi
- Erzurumlu Emrah Türbesi
- Leylekli Köprü
- Kaya Mezarlar
- Niksar Müzesi
- Niksar Evleri