Temel Hak ve Özgürlükler
Hak kelimesi, kişilerin hukuk düzenince korunan menfaatlerini ifade eder. Yani, kanunların herkese tanıdığı ve koruduğu birtakım yetki ve özgürlüklere hak denir. Bu haklar, yaşam hakkı, düşünce özgürlüğü, eğitim hakkı gibi temel haklar olabileceği gibi, özel mülkiyet hakkı gibi daha özel haklar da olabilir.
Özgürlük ise insanın kendi kararlarını alması, düşüncelerini ifade etmesi ve yaşam tarzını seçebilmesi anlamına gelir. Bu, hem bireysel hem de toplumsal bir kavramdır. Tarih boyunca insanlar, özgürlük için mücadele etmiş ve bu kavram üzerine birçok felsefi tartışma yapılmıştır.
Kişi hakları incelediğimizde içerisinde Yaşama hakkı; kişi dokunulmazlığı, kişi hürriyeti ve güvenliği, özel hayatın gizliliği ve korunması, yerleşme ve seyahat hürriyeti, din ve vicdan hürriyeti, düşünce ve kanaat hürriyeti, bilim ve sanat hürriyeti, basın ve yayınla ilgili hürriyetler, toplantı hak ve hürriyeti, mülkiyet hakkı, hak arama hürriyeti, temel hak ve hürriyetlerin korunması vardır.
Siyasi haklar ve ödevlerimiz ise dilekçe hakkı, Türk vatandaşlığı, kamu hizmetlerine girme hakkı, seçme seçilme siyasi faaliyetlerde bulunma haklarıdır. Temel hak ve özgürlükler, her bireyin doğuştan sahip olduğu ve devletin koruması gereken, yaşamı sürdürmek ve insanca bir hayat sürmek için gerekli olan haklardır. Bu haklar, genellikle anayasal güvence altındadır.
Temel Hak ve Özgürlüklerin Önemi ise bu haklar, toplumun adil ve eşit olması için temeldir. İnsanların kendilerini geliştirmeleri ve potansiyellerini gerçekleştirmeleri için gereklidir. Bu hakların korunması, toplumda barış ve istikrarı sağlar.
Başlıca Temel Hak ve Özgürlükler,
Yaşam hakkı: Her insanın doğası gereği sahip olduğu en temel haktır.
Kişi güvenliği ve özgürlüğü: Bedensel ve ruhsal bütünlüğün korunması hakkıdır.
Özel hayatın gizliliği: Kişinin özel yaşamının korunması hakkıdır.
Düşünce ve ifade özgürlüğü: Herkesin kendi düşüncelerini özgürce ifade etme hakkıdır.
Din ve vicdan özgürlüğü: Herkesin kendi inancını özgürce yaşama hakkıdır.
Toplantı ve gösteri yürüyüşü özgürlüğü: Toplumsal görüşleri ifade etmek için toplanma hakkıdır.
Basın özgürlüğü: Bilgi ve fikirlerin serbestçe yayılması hakkıdır.
Eğitim hakkı: Herkesin eğitim görme hakkıdır.
Mülkiyet hakkı: Kişilerin mal varlığına sahip olma hakkıdır.
Seçme ve seçilme hakkı: Siyasi hayata katılma hakkıdır.
Temel hak ve özgürlüklerin genel özellikleri ise şöyledir:
Doğumla başlar, ölümle biter.
Evrenseldir. Dünya’nın her yerinde geçerlidir.
Dokunulamaz, devredilemez ve vazgeçilemez özellikler taşırlar.
Tamamı bir bütündür. Bir tanesi bile olmazsa veya kullanılmazsa diğerleri bir işe yaramaz.
Sınırlandırılamaz. (Sıkıyönetim, savaş, bulaşıcı hastalıklar, nüfus sayımları gibi olağanüstü durumlarda yani insan hayatının söz konusu olduğu durumlarda Yaşama hakkımızın dışındaki diğer tüm haklar sınırlandırılabilir.) Başkalarının hak ve özgürlüklerinin başladığı yerde bizim hak ve özgürlüklerimiz biter.
Her devlet düzenlediği anayasa ve yasalarla İnsan haklarını güvence altına almak zorundadırlar.
Her hakkın olduğu gibi, temel hak ve özgürlüklerin de sınırları vardır. Bu sınırlar, genellikle anayasal düzen ve kamu düzeninin korunması amacıyla belirlenir. Örneğin, ifade özgürlüğü başkalarının haklarını ihlal edecek şekilde kullanılamaz.
Türkiye'de Temel Hak ve Özgürlükler Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, temel hak ve özgürlüklere geniş yer vermektedir. Ancak, bu hakların uygulamada tam olarak gerçekleşmesi, zaman zaman tartışmalara neden olmaktadır.
