Uyap nedir?
Günümüzde toplumların göreceli olarak, varlık ve üstünlüklerinin en önemli ölçütü, bilgiye sahip olmaları ve onu kullanabilme yetisiyle hareket etmeleridir. Bilginin gündelik hayattaki kullanım alanı olan bilgi teknolojileri, toplumların kültürel dünyalarına, yaşam alanlarına, medeniyet algılarına kalite ve hız katmaktadır.
Bilgi teknolojilerini çalışma hayatından eğitim dünyasına, kamu sektöründen özel sektöre kadar hayatın her alanında görmek mümkündür. Bu bağlamda kamu hizmetlerini daha etkin ve verimli sunabilmek, faydalananlara karşı daha duyarlı, hizmete ulaşmada zaman ve mekan yönünden daha esnek bir şekilde erişim sağlama noktasında karşımıza e-devlet kavramı çıkmaktadır. E-devlet uygulamaları içerisinde yer alan, başarısı ve özgünlüğü ile küresel ölçekte dikkat çeken UYAP uygulamaları, adli hizmetlerde etkinlik, verimlilik, hız ve tasarruf sağlamak suretiyle Adalet Bakanlığı’nın son dönemdeki en önemli projesi olarak yerini almaktadır.
Adli hizmetlerin yerine getirilmesinde karşılaşılan aşırı bürokratik yaklaşımlardan kaynaklanan nedenlerle işlemlerin uzaması, kuşkusuz en fazla adalet bekleyenleri etkilemektedir. Adaletin daha hızlı ve etkin bir şekilde tecellisi için geliştiren UYAP sistemi, sadece teknik yönü olan bir olgu olmayıp, aynı zamanda eğitim yönü de üzerinde önemle durulması ve geliştirilmesi zorunlu bir konudur. Sistemin amacına uygun olarak kullanılması, bu alandaki akademik çalışmaların önemini ortaya koymaktadır.
Bu nedenle çalışmada, UYAP alanında yapılan akademik çalışmaların, sistemin geliştirilmesi, anlaşılması, daha etkin ve verimli kullanılması için içerik ve uygulanabilirlik yönünden incelenmesi yapılmaktadır.
Ülkemizde adalet alanında ilk otomasyon çalışmaları 1998 yılında başlamış olup, adalet hizmetlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi amacıyla, UYAP adı altında çoklu-kullanıcılı ve iş odaklı bir sisteme geçildiği görülmektedir. Bu doğrultuda Adalet Bakanlığı bünyesinde Bilgi İşlem Daire Başkanlığı kurularak, bakanlık ve taşra birimlerinin donanım ve yazılım olarak otomasyona geçirilmesi, bilgi paylaşımı, adalet hizmetlerinin daha hızlı verilmesi amaçlanmaktadır. E-devlet uygulamasının gereksinimlerini karşılayacak şekilde bir e-kurum uygulaması olan UYAP ile, uzayan yargılama süreçlerinin neden olduğu mağduriyetlere son verilmesi ve Türk Adli Sisteminin güvenirlik ve doğruluğu korunarak yargıya olan inanç daha da pekiştirilecektir.
E-devlet uygulamalarının adli teşkilattaki gerçekleşme alanı olan “e-adalet” sisteminde, Adalet Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatlarında, mahkemeler, cumhuriyet başsavcılıkları, icra daireleri, yan bilgi kuruluşları olan adli tıp, nüfus müdürlükleri, emniyet ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlarla elektronik ortamda iş süreçleri hızlandırılmakta ve elektronik arşiv oluşturulmaktadır.
Adli birimlerdeki UYAP sisteminin, iki aşamalı olarak uygulamaya geçirildiği görülmektedir. İlki UYAP I olarak ifade edilen uygulama, merkez teşkilat birimlerinde tüm verilerin merkezi veri tabanında tutularak bilgisayar ağı (network) kurulmak suretiyle izlenmeye başlandığı aşamadır. Diğeri de UYAP II veya diğer adıyla taşra aşaması olarak adlandırılan ikinci aşama, taşra birimlerinin otomasyona geçirilmesidir. Bu aşama gereğince, kurulacak geniş alan ağı (WAN) ve yerel alan ağı (LAN) aracılığıyla taşra birimlerinin merkezdeki bilgilere doğrudan erişiminin sağlanması, tüm faaliyetlerin ‘kağıtsız ofis ortamı’ ilkesi doğrultusunda elektronik ortamda gerçekleştirilmesi söz konusudur. Ayrıca Adalet Bakanlığı personeli dışındaki avukatların ve vatandaşların da bu sistemden faydalanması düşünülmektedir.
Tüm bu süreçler sonucunda UYAP, kullanıcılarının vakitlerini bürokratik işlemler ile meşgul etmek yerine, dikkatlerini asıl işlerine vermelerini, adaletin daha hızlı tecelli etmesinin sağlanmasını, dava masrafları ile yargı giderlerinin azaltılarak kadro açığından kaynaklanan yükü hafifletmek, personelin moralini arttırmak ve kaynakları etkin bir şekilde kullanmak üzere geliştirilmiş olan bir proje olarak varlığını sürdürmektedir. “davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir” ifadesiyle birlikte; amir hükmünün adalet hizmetlerinin bilişim çağına uygun şekilde yürütülmesini adeta zorunlu kılmak ifadesinin yer aldığını görebilmekte mümkündür.
