VELAYET
VELAYET
Velayet, küçüklerin ve bazen de kısıtlı ergin çocukların gerek kendilerine gerek mallarına özen gösterme ve onların temsil etme konusunda kanunun anne ve babaya yüklediği yükümlülükler ile bu yükümlülüklerini iyi bir şekilde yerine getirmelerini sağlamak üzere onlara tanıdığı hakların tümüdür. Türk Medeni Kanunu'na göre, çocukların velayeti ile ilgili hükümler, çocuğun en yüksek yararını gözetmeyi amaçlar. Velayet, çocuğun bakım, eğitimi, korunması ve diğer temel ihtiyaçlarının sağlanması sorumluluğunu taşıyan bir durumdur:
Velayet hakkı kural olarak sadece birbirleriyle evli olan anne ve babaya, birbirleriyle evli değillerse anneye ve nihayet evlat edinene taşınır. Bunların dışında kalanların, ne kadar yakın akraba olurlarsa olsunlar velayet hakları yoktur. Velayet gibi aile içerikli davalar AİLE mahkemesinde görülür. Eğer bulunan yerleşim yerinde AİLE mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesi davalara bakar. Velayet hakkı ana ile babaya birlikte ve eşit olarak tanınmıştır. Ancak onların birinin ölmesi, gaipliğine karar verilmesi veya velayet hakkını kullanamayacak duruma düşmesi hallerinde, bu hak tek başına diğerine ait olur. Aynı şekilde, boşanma mahkemesinde çocuk hangi tarafa bırakılmışsa velayet o tarafa geçer.
Boşanma durumunda, çocuğun velayeti, çocuğun üstün yararı gözetilerek belirlenir. Genellikle, çocuğun anneye verilmesi tercih edilir, özellikle çocuğun yaşı küçükse ve annenin bakımını daha iyi sağlayabileceğine inanılıyorsa. Ancak bu çocuğun kişisel durumuna bağlı olarak ve her iki ebeveynin durumuna göre değişkenlik gösterebilir. 12 yaşına gelmiş çocuklara kimde kalmak istedikleri sorulabilir. Velayet hakkı bir ebeveyne verildiğinde, diğer ebeveyne de çocuğu düzenli olarak görme ve onunla vakit geçirme gibi haklar verilir.
Çocuğun yerleşim yeri, velayetleri altında olduğu anne ve babalarının yerleşim yeridir. Anne baba boşanmış, yerleşim yerleri birbirlerinden farklı ise çocuğun velayeti kimde ise onun yerleşim yeri olarak kayıtlara geçer. Çocuğun korunmasına ilişkin diğer önlemlerden sonuç alınamazsa ya da bu önlemlerin yetersiz olduğu ortaya çıkarsa hâkim velayetin kaldırılmasına karar verir.
Velayetin kaldırılmasını gerektiren sebepler: 1- Velayet görevinin gereği gibi yerine getirilmemesi. 2- Ana babanın ilgisizliği ve ihmalkarlığıdır. Velayetin ana ve babanın her ikisi hakkında kaldırılması mümkün olduğu gibi, kaldırma sadece onlardan biri hakkında da söz konusu olabilir. Velayet her ikisi hakkında kaldırılırsa, çocuğa vasi atanır. Velayetin kaldırılması sonucunda ana baba çocuk malları üzerindeki yönetim ve bazen de kullanma hakkını kaybederler. Buna karşılık anne baba çocuğun bakım ve eğitim giderlerini yine de karşılamakla yükümlüdürler.
Eğer anne ve baba arasında anlaşmazlık varsa, ya da bir taraf çocuğun bakımını yeterince sağladığını düşünmüyorsa, velayet davası açılabilir. Kural olarak ergin çocuklar velayet altında değildir. Çocuğun 18 yaşını doldurmasıyla birlikte çocuk artık ergin olduğundan anne-baba ile olan velayet ilişkisi sona erer.
Aile mahkemesi, çocuğun en iyi çıkarlarını göz önünde bulundurarak karar verir. Mahkeme, çocuğun yaşını, ebeveynlerin maddi ve manevi durumlarını, ebeveynlerin çocuğa olan ilgisini ve diğer koşulları değerlendirir. Çocuğun bakımını üstlenen ebeveyn, çocuğun eğitimi, sağlığı ve diğer temel ihtiyaçlarını karşılamak zorundadır. Velayet, sadece çocuğun bakımını değil, aynı zamanda çocuğun kişilik haklarını, güvenliğini ve psikolojik durumunu da gözetir.
Türk Medeni Kanunu'nda çocuğun çıkarlarını en ön planda tutan, ebeveynler arasında eşitlik ve adalet sağlayan bir sistem kurulmuştur. Velayet, çocuğun en iyi şekilde korunması ve eğitilmesi amacını taşır.